Изложение на татарском языке на тему «Канатлы таем»
Нинди матур, нинди күңелле! Әти, кырга чыгу белән, шатлыгыннан бик озынлап дога кыллы. Вакытында яңгырлар булса ярар иде, дип, кыйблага, төш ягына күтәрелеп карый. Көн кояшлы, һава эссе генә. Шуннан әллә янгыр булыр, дип уйлый, төш ягыннан тамырланып, каралып тора, ди әти. Ул арада минем тай уйнап туя алмый. Кайсы чакта артта ук кала да шуннан сон бар көченә күтәрелеп ала да күз ачып йомганчы килеп тә җитә. Арба яныннан арышларны таптап анасы алдына килеп чыга. Бигрәк көчле чаба ла соң инде! Ул тагын аргга кала. Т агын шулай уйнап килә. Мин ойтом: моның канатлы булуында шик юк. дим. Мин иген дә карамыйм, әти сүзләрен дә тыңламыйм, тик тайның ни эшләгәнен генә карап, тикшереп торам. Артта калса, «кнәпт. кнош. кнәш» дип к1ачкырырга тотынам, үзем кар1пы килгән кешеләргә ияреп китмәсен дип куркам да. Арба яныннан үтә башласа, бер булса да аркасыннан сыйпап, сөеп калырга телим. Арыш кырын үтеп, кагы ашлык кырына жигәбез, солы, бодайлар да күңелле. Аларнын кара туткыллы кыяклары куе, калын көпшәләре бигрәк гә матур, күңелле булып күренә. Әти монда җиткәч тә, нәрсәләрдер укып дога кыла: «Бу ел ике кыр да Ходага шөкер, солы күп булса, синен тай да симез, көр булып кыш чыгар, шатлык белән рәхәтен күрергә генә насыйп булсын»,— ди.
Төшемме, өнемме? Тимеркүк бия кешни. Мин тыңлаган кебек булам, торырга да телим, тора да алмыйм, һаман кешни, һаман яңгырый.’Сискәнеп уянып китә.м, дөресен дә йортта дөнья яңгыратып тимеркүк бия кешни. Мин, таемның өйгә кайтуына шатланып, ук кебек атылып йортка чыгам, бия баганага бәйләнгән, ыргылып- ыргылып кешни дә кешни. Әти белән хезмәтче терлек чала торган җирдә әллә нишләп кайнашалар. Ни күзем күрсен, ни күзем күрсен: минем канатлы гаемнын аяклары бәйләнгән, башы кыйблага борылган. Мин кычкырып: «Әти, тай нишләгән, ни эшлисез?» — дим до өзгәләнеп-озгәләнеп еларга тотынам. «Чабып килен аягын сабанга кысты, балакай».— ди әгн. Үзе: «Хәерсез сәгатьтә кырга чыгылган икән»,—дип нәрсәдер сойләнә. Мин. күз яшьләре эчендә үксеп, гаемнын өстенә карап торам. Ул тыпырчына, ул авыр сулый, күзләреннән яшь аккан төсле. Ул: «Әнием, бәгърем, мине алсана, мине коткарсана»,— дигән төсле озелеп карап тора. Ул елый, мин дә елыйм. Ул сыкрана, мин аңардан да бигрәк сыкранам. Җитмәсә, анасы арканны өзәрдәй булып ыргыла, кешни, үзен-үзс кайда куярга белми. Мин аны кызганам, тагын йөрәкләрем өзелә…
Хуш, чем-кара, канатлы, кашка таем!
Бик озакка кадәр мин канатлы таемны оныта алмыйм. Кыр капкасы төбеннән үткән саен, канатлы таем минем күңелемә төшеп, Шәйдүк бабайны кызганам. Үземнең дә йөрәгем өзелеп китә. (394 сүз)
*Транслит*
Нинди матур, нинди кунелле! Эти, кырга чыгу белэн, шатлыгыннан бик озынлап дога кыллы. Вакытында янгырлар булса ярар иде, дип, кыйблага, тош ягына кутэрелеп карый. Кон кояшлы, хава эссе генэ. Шуннан эллэ янгыр булыр, дип уйлый, тош ягыннан тамырланып, каралып тора, ди эти. Ул арада минем тай уйнап туя алмый. Кайсы чакта артта ук кала да шуннан сон бар коченэ кутэрелеп ала да куз ачып йомганчы килеп тэ житэ. Арба яныннан арышларны таптап анасы алдына килеп чыга. Бигрэк кочле чаба ла сон инде! Ул тагын аргга кала. Т агын шулай уйнап килэ. Мин ойтом: монын канатлы булуында шик юк. дим. Мин иген дэ карамыйм, эти сузлэрен дэ тынламыйм, тик тайнын ни эшлэгэнен генэ карап, тикшереп торам. Артта калса, «кнэпт. кнош. кнэш» дип к1ачкырырга тотынам, узем кар1пы килгэн кешелэргэ ияреп китмэсен дип куркам да. Арба яныннан утэ башласа, бер булса да аркасыннан сыйпап, соеп калырга телим. Арыш кырын утеп, кагы ашлык кырына жигэбез, солы, бодайлар да кунелле. Аларнын кара туткыллы кыяклары куе, калын копшэлэре бигрэк гэ матур, кунелле булып куренэ. Эти монда житкэч тэ, нэрсэлэрдер укып дога кыла: «Бу ел ике кыр да Ходага шокер, солы куп булса, синен тай да симез, кор булып кыш чыгар, шатлык белэн рэхэтен курергэ генэ насыйп булсын»,— ди.
Тошемме, онемме? Тимеркук бия кешни. Мин тынлаган кебек булам, торырга да телим, тора да алмыйм, хаман кешни, хаман янгырый.’Сискэнеп уянып китэ.м, доресен дэ йортта донья янгыратып тимеркук бия кешни. Мин, таемнын ойгэ кайтуына шатланып, ук кебек атылып йортка чыгам, бия баганага бэйлэнгэн, ыргылып- ыргылып кешни дэ кешни. Эти белэн хезмэтче терлек чала торган жирдэ эллэ нишлэп кайнашалар. Ни кузем курсен, ни кузем курсен: минем канатлы гаемнын аяклары бэйлэнгэн, башы кыйблага борылган. Мин кычкырып: «Эти, тай нишлэгэн, ни эшлисез?» — дим до озгэлэнеп-озгэлэнеп еларга тотынам. «Чабып килен аягын сабанга кысты, балакай».— ди эгн. Узе: «Хэерсез сэгатьтэ кырга чыгылган икэн»,—дип нэрсэдер сойлэнэ. Мин. куз яшьлэре эчендэ уксеп, гаемнын остенэ карап торам. Ул тыпырчына, ул авыр сулый, кузлэреннэн яшь аккан тосле. Ул: «Энием, бэгърем, мине алсана, мине коткарсана»,— дигэн тосле озелеп карап тора. Ул елый, мин дэ елыйм. Ул сыкрана, мин анардан да бигрэк сыкранам. Житмэсэ, анасы арканны озэрдэй булып ыргыла, кешни, узен-узс кайда куярга белми. Мин аны кызганам, тагын йорэклэрем озелэ…
Хуш, чем-кара, канатлы, кашка таем!
Бик озакка кадэр мин канатлы таемны оныта алмыйм. Кыр капкасы тобеннэн уткэн саен, канатлы таем минем кунелемэ тошеп, Шэйдук бабайны кызганам. Уземнен дэ йорэгем озелеп китэ. (394 суз)Еще изложения на татарском языке со схожей к «Канатлы таем» тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)